Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc diễn ra với nhiều nghi lễ, diễn xướng
và trò chơi dân gian đặc sắc
Năm 2016, lễ cúng giỗ lần thứ 716 của anh hùng dân tộc Trần Quốc
Tuấn và tưởng niệm 574 năm ngày mất của danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi
đều là năm lẻ. Nhưng theo ban tổ chức, trong các ngày diễn ra lễ hội (từ ngày
10 đến 20-9) đã có đến trên 200 ngàn khách thập phương về Chí Linh trẩy hội,
trong đó có cả những đoàn khách quốc tế, như: Anh, Pháp, Trung Quốc...
* ĐÂY VẠN KIẾP! ĐÂY LỤC
ĐẦU GIANG!
Là người Việt, ai cũng biết đến chiến công 3 lần đánh thắng quân
Nguyên Mông xâm lược của nhà Trần, trong đó có vai trò quan trọng của Hưng Đạo
Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Vạn Kiếp là một trong những phòng tuyến quan trọng
bậc nhất thời bấy giờ, là nơi Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn lập căn cứ,
tích trữ lương thực, huấn luyện quân sĩ với nhiệm vụ chặn quân Nguyên
Mông từ biển đánh vào kinh thành Thăng Long, chặn đường thoát khi địch rút lui,
đồng thời cũng là nơi vị danh tướng Trần Hưng Đạo qua đời.
Theo Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, khu di tích quốc
gia đặc biệt này đang hướng tới việc được công nhận là di sản thế giới.
|
Quần thể danh thắng Côn Sơn - Kiếp Bạc là khu di tích lịch sử văn
hóa đặc biệt, tồn tại hơn 700 năm gắn liền với lễ hội truyền thống nhằm tôn
vinh, chiêm bái những danh nhân kiệt xuất của cả dân tộc. Lễ hội này cũng trở
thành một nhu cầu thiết yếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng, đặc biệt là đã
hình thành nhiều nghi lễ vô cùng trang trọng, như: lễ cáo yết, rước bộ, tưởng
niệm, khai ấn, ban ấn, cầu an, tế, giỗ...
Bên cạnh phần lễ thiêng liêng, trang trọng, phần hội cũng sôi nổi
không kém với nhiều hoạt động truyền thống, như: đua thuyền, trình diễn nghệ
thuật múa rối nước, các trò chơi dân gian vùng châu thổ sông Hồng. Tôi hết sức
ấn tượng trước khung cảnh hào hùng của cuộc hội quân trên sông Lục Đầu do bà
con ngư dân xã Kênh Giang trong trang phục quan quân Đại Việt phất cờ, múa
giáo, hò reo… xuất phát trên 40 chiếc tàu thuyền treo cờ hội sặc sỡ; cùng lúc
đó trên bến Vạn Kiếp 350 võ sinh của đất Chí Linh trình diễn quyền thuật giữa
tiếng trống trận ầm ầm… tái hiện cảnh Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn duyệt
quân năm 1285. Bến Vạn Kiếp, đoạn Lục Đầu giang là nơi xảy ra nhiều sự kiện
lịch sử cũng như những trận chiến dữ dội của quân dân ta và đã có hàng vạn binh
lính tử trận. Vì thế, sau lễ hội quân là lễ cầu an thật xúc động bên một đài
tháp cao 9 tầng, thiết kế hàng ngàn bóng đèn. Trên sông, 8 ngàn hoa đăng được
thả xuôi rực rỡ theo dòng nước để tưởng nhớ đến những người đã hy sinh bảo vệ
Tổ quốc.

Tượng Danh nhân văn hóa Nguyễn Trãi tại di tích lịch sử văn hóa - danh thắng
Côn Sơn
Trong khung cảnh trang nghiêm, hào hùng ấy, tôi cảm thấy hình ảnh
của vị anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn (1228-1300) hiển hiện
lồng lộng, oai nghi và sống động hơn là trong nội từ đền Kiếp Bạc (còn được gọi
là Hưng Đạo Vương từ - vốn trước đây là vương phủ của Trần Quốc Tuấn). Đền Kiếp
Bạc trong những ngày đêm giỗ Đức Thánh Trần năm 2016 đã làm cho tôi choáng ngợp
trước một rừng cờ hội, hoa và đủ loại hàng mã lấp lánh hình tượng ngựa, voi,
binh tướng... cùng mấy dàn âm thanh náo nhiệt của các lễ lên đồng, chầu văn
diễn ra cùng lúc khắp các gian đền đông nghẹt khách thập phương.
Chỉ dãy ô tô loại sang đang đậu ken kín ngoài bãi cạnh bên đền,
ông B., nhà ở Bắc Giang - chủ kiêm tài xế ô tô “chuyên trị”… dịch vụ du lịch
tâm linh vùng Đông - Tây Bắc, nói: “Mấy ông bà đang ngồi hầu Thánh toàn là “đại
gia” không đó; không phải chỉ dân Hải Dương mà có cả Hà Nội, Hưng Yên, Bắc
Ninh, Bắc Giang, Thái Bình, Nam Định… Đồ mã ngoài sân đền có giá mỗi lễ đến
trăm triệu. Không ai ất ơ mà ngồi được vào chỗ hầu đâu”.
Nhìn cảnh hầu đồng, cung văn đọc văn sai cùng những khách thập
phương cung kính làm lễ cầu xin Đức Thánh Trần hộ độ, ban lộc, ban phước… tôi
càng nhận ra rằng uy danh và sự nghiệp của vị anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương
đã trở thành huyền thoại. Không ít người đã đồng hóa những chiến công lừng lẫy
của Hưng Đạo Đại Vương với một Thanh Y đồng tử giáng trần được Ngọc Hoàng
Thượng đế phong làm Cửu Thiên Vũ Đế với sứ mạng diệt trừ yêu ma, hiển hóa giúp
dân giúp nước. Trong đó, nổi bật là “thành tích” dùng kiếm thần diệt trừ
tướng nhà Nguyên tên Phạm Nhan rất giỏi tà thuật, có phép ẩn hiện khôn lường…
“Chứng tích” còn rành rành là cồn Kiếm nằm trước đền Vạn Kiếp, cùng khu chợ bán
chiếu khá sầm uất, trải dài nối liền khu hàng quán ăn uống, chỉ xuất hiện vào
mùa giỗ Cha nhằm phục vụ cho bệnh nhân đến đền cầu xin Đức Thánh Trần giải trừ
bệnh tật.
Sau đền Vạn Kiếp còn có giếng Mắt Rồng xanh mát quanh năm do mạch
nước ngầm chảy ra từ dãy núi Rồng với một truyền thuyết gắn liền cùng danh
tướng Yết Kiêu, gia tướng của Trần Hưng Đạo.
* MỘT CÔN SƠN THƠ MỘNG,
HỮU TÌNH
Cách khu di tích lịch sử văn hóa Kiếp Bạc chỉ không đầy 7km là khu
di tích lịch sử văn hóa - danh thắng Côn Sơn nằm dựa núi Kỳ Lân thơ mộng. Khu
di tích đặc biệt này cùng với chùa Côn Sơn được khởi dựng vào cuối thế kỷ XIII,
là một trong 3 chốn tổ của thiền phái Trúc Lâm (một dòng phái Phật giáo mang
màu sắc riêng của dân tộc Việt Nam) với thiền sư Huyền Quang (1254-1334) tên
tuổi được vua Trần Minh Tông đặc phong Tôn giả và lấy ngày viên tịch làm ngày
giỗ tổ chùa Côn Sơn, đồng thời khởi đầu cho lễ hội mùa xuân Côn Sơn. Thế nhưng
trong lễ hội Côn Sơn mùa thu 2016, trọng tâm là lễ tưởng niệm 574 năm ngày mất
của danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi (1380-1442).

Đền Kiếp Bạc
Có mặt tại Côn Sơn vào sáng 16-9 và chứng kiến lễ rước văn trọng
thể từ chùa Côn Sơn sang Ức Trai Linh từ (đền thờ Nguyễn Trãi), chúng tôi từ
Đồng Nai ra đã không nén được nỗi xúc động trào dâng khi hồi nhớ đến những dòng
lịch sử ghi chép về cuộc đời, tài năng xuất chúng của tác giả thiên áng văn Bình
Ngô đại cáo, một vị quân sư “ngồi trong màn trướng quyết việc thắng bại
ngoài ngàn dặm” với kế sách “tâm công” không đánh mà giặc ra hàng và cũng là
nhà chính trị lỗi lạc của Việt Nam đưa ra đầu tiên tư tưởng “lấy dân làm gốc”,
“làm sao cho nơi thôn cùng, xóm vắng không có tiếng hờn giận oán sầu”, rồi
“khoan thư sức dân làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách để giữ nước”… đến
nay đã trải qua hơn 700 năm với bao vật đổi sao dời vẫn còn nguyên giá trị.
Côn Sơn còn có đền thờ quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán (ông ngoại
Nguyễn Trãi), bia Thanh Hư động (được xếp vào hàng bảo vật quốc gia), Thạch Bàn
bên bờ suối - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh dừng chân nghỉ khi Người tới thăm Côn
Sơn, Bàn Cờ Tiên trên đỉnh Côn Sơn…
Bùi Thuận