​Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 được kỳ họp thứ 3, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XV thông qua ngày 15 tháng 6 năm 2022.

Luật gồm 8 Chương, 96 Điều quy định về đối tượng, phạm vi, nguyên tắc, hình thức, tiêu chuẩn, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thi đua, khen thưởng và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2024.

Luật Thi đua, khen thưởng ra đời năm 2003, đã được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2005 và năm 2013. Sau thời gian áp dụng, Luật đã được các cấp, các ngành thực hiện có hiệu quả, được nhân dân đồng tình, ủng hộ. Bên cạnh đó, Luật cũng bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần được nghiên cứu, sửa đổi cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Sau thời gian nghiên cứu, thảo luận, lấy ý kiến từ các cơ quan, ban ngành liên quan, Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 đã được ban hành được kỳ vọng sẽ đem lại làn gió mới trong triển khai thực hiện các phong trào thi đua, công tác khen thưởng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cũng như tình hình thực tiễn hiện nay.

Điểm mới nổi bật của Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2022 là: Thực hiện phân cấp, phân quyền mạnh hơn trong công tác thi đua, khen thưởng; thể hiện rõ nguyên tắc: Thành tích đến đâu, khen đến đó; đưa phong trào thi đua thực sự thiết thực, hướng về cơ sở, hạn chế tính hình thức trong thi đua; chú trọng khen thưởng tập thể ở cơ sở, công nhân, nông dân, người lao động trực tiếp, cán bộ, chiến sĩ các lực lượng vũ trang; giải quyết vướng mắc trong khen thưởng ở khu vực ngoài nhà nước và kinh tế tư nhân; giải quyết căn bản những vướng mắc trong tiêu chuẩn danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng; mở rộng đối tượng khen thưởng người nước ngoài có nhiều đóng góp cho đất nước Việt Nam; bổ sung hình thức khen thưởng kháng chiến “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang”; thực hiện cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý công tác thi đua, khen thưởng.

Sau đây, Ban biên tập xin giới thiệu một số điểm mới được thể hiện cụ thể tại các điều trong Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2022:

Về Đối tượng áp dụng: mở rộng thêm đối tượng áp dụng là “Hộ gia đình” (Luật cũ chỉ có cá nhân, tập thể).

Về Nguyên tắc thi đua, khen thưởng: Thêm yếu tố “minh bạch” vào Nguyên tắc thi đua và Nguyên tắc khen thưởng. Bổ sung thêm nguyên tắc “Thành tích đến đâu khen thưởng đến đó” (điểm c khoản 2 Điều 5) để khắc phục tình trạng khen thưởng “cộng dồn thành tích”; bổ sung nguyên tắc “Chú trọng khen thưởng cá nhân, tập thể, hộ gia đình trực tiếp lao động, sản xuất, kinh doanh; cá nhân, tập thể công tác ở địa bàn biên giới, trên biển, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn”.

Về căn cứ xét tặng danh hiệu thi đua: gồm có 03 căn cứ phong trào thi đua; thành tích thi đua, tiêu chuẩn danh hiệu thi đua. Như vậy là bỏ căn cứ “Đăng ký tham gia thi đua” so với Luật thi đua, khen thưởng cũ. (Điều 7)

Về Các loại hình khen thưởng, Luật quy định gồm có 06 loại hình: khen thưởng công trạng; khen thưởng đột xuất; khen thưởng phong trào thi đua; khen thưởng quá trình cống hiến; khen thưởng theo niên hạn; khen thưởng đối ngoại. (Điều 8)

Ngoài các hình thức khen thưởng nêu trên, Luật còn cho phép các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền có thể thực hiện các hình thức động viên đối với cá nhân, tập thể có thành tích để kịp thời nêu gương trong lao động, sản xuất, công tác và động viên phong trào thi đua, phù hợp với các nguyên tắc do Luật quy định (Điều 81). Luật Thi đua, khen thưởng cũ không đề cập đến loại hình khen thưởng, do đó, đây là quy định hoàn toàn mới của Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022.

Về Các hình thức khen thưởng: Luật mới quy định có 07 hình thức khen thưởng gồm: Huân chương; huy chương; danh hiệu vinh dự nhà nước; “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước”; kỷ niệm chương; bằng khen; giấy khen (Điều 9). Như vậy bỏ hình thức khen thưởng “Huy hiệu”. Tại Điều 71 quy định: bộ, ban, ngành, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội,  tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp có tổ chức đảng đoàn hoặc có tổ chức đảng thuộc Đảng bộ khối các cơ quan trung ương được tặng một hình thức là Kỷ niệm chương, thay cho quy định được tặng một trong hai hình thức là Kỷ niệm chương hoặc Huy hiệu như Luật Thi đua, khen thưởng cũ.

Về Phạm vi tổ chức thi đua: Luật mở rộng thêm “Cụm, khối thi đua do Hội đồng Thi đua - Khen thưởng các cấp tổ chức” vào phạm vi tổ chức thi đua. (Điều 16)

Về Nội dung tổ chức phong trào thi đua: Bổ sung trách nhiệm của “Người đứng đầu” cơ quan, tổ chức, đơn vị phát động, chỉ đạo phong trào thi đua (Điều 13 và Điều 18); bổ sung quy định một trong các nội dung thi đua là: Tuyên truyền, phát hiện, bồi dưỡng và nhân rộng điển hình tiên tiến (khoản 4, Điều 17) để thể chế hóa chủ trương của Đảng về nâng cao trách nhiệm của “Người đứng đầu” các cấp ủy, tổ chức đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức phong trào thi đua.

(Còn nữ​a)