​Xác định rõ vai trò quan trọng của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở thông qua các hoạt động giám sát thực hiện chính sách, pháp luật, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở, đấu tranh với các biểu hiện tham nhũng, lãng phí trong xây dựng các công trình, dự án triển khai ở địa phương, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp trong tỉnh luôn quan tâm kiện toàn tổ chức và hoạt động đẩy mạnh công tác giám sát và phát huy đúng vai trò, trách nhiệm của Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng ở cơ sở.  Hằng năm Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã hướng dẫn công tác TTND, GSĐTCCĐ triển khai đến MTTQ các huyện, thành phố, cơ sở và Ban công tác Mặt trận khu dân cư. Bên cạnh đó, phối hợp tổ chức tập huấn, củng cố kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ công tác cho đội ngũ thành viên ban TTND, Ban GSĐTCCĐ; tổ chức các hội nghị, hội thảo trao đổi kinh nghiệm thực tiễn, cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả trong hoạt động TTND, GSĐTCCĐ, chia sẻ những thuận lợi, khó khăn, vướng mắc; đề xuất giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ. Tăng cường phối hợp kiểm tra, giám sát chuyên đề về công tác TTND, GSĐTCCĐ, qua đó kịp thời chấn chỉnh những tồn tại, hạn chế thời gian tiếp theo.

Để tạo điều kiện cho Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ thu thập tài liệu, chứng cứ, thông tin có liên quan phụ vụ cho hoạt động giám sát hiệu quả, các cuộc họp của HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ cấp xã liên quan đến cơ cấu, tổ chức hoặc nghiệp vụ giám sát, Trưởng Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ đều được mời tham dự. Ban Thanh tra nhân dân đã tham gia góp ý, xây dựng chính quyền thông qua các hình thức như: Tổ chức hội nghị nhân dân, tổ chức hội nghị đối thoại, ở địa phương phát phiếu xin ý kiến và tiếp công dân để thu thập thông tin tổng hợp gửi chính quyền và các cơ quan chức năng xem xét giải quyết, trực tiếp giám sát các hoạt động của chính quyền địa phương. Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng đã kịp thời phát hiện, kiến nghị xử lý nhiều sai phạm khi thực hiện triển khai các dự án ở cộng đồng, giúp cơ quan quản lý nhà nước các cấp, chủ đầu tư phát hiện những sai sót, bất cập, tránh lãng phí trong quá trình thực hiện các dự án, kiến nghị điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả, đầu tư dự án trên địa bàn tỉnh. Hoạt động giám sát đầu tư của cộng đồng thật sự phát huy được hiệu quả, nhất là giám sát các công trình, dự án có sự tham gia đóng góp trực tiếp của người dân, góp phần đem lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng ở những nơi được thụ hưởng dự án; kịp thời phát hiện và kiến nghị chủ đầu tư, đơn vị thi công khắc phục những sai sót, nâng cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc ở cơ sở trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban GSĐTCĐ ngày càng được chú trọng, các thành viên có nhiều nỗ lực, tâm huyết trong hoạt động giám sát, góp phần ổn định an ninh trật tự và góp phần xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Hiện nay toàn tỉnh có 170 Ban TTND với 1.187 thành viên và 841 Ban GSĐTCCĐ với 2.765 thành viên, các thành viên đều là những người có uy tín, hiểu biết về chính sách, pháp luật, đáp ứng đủ các điều kiện tham gia. Các Ban thường xuyên được củng cố, kiện toàn đủ về số lượng, từng bước nâng cao chất lượng giám sát và đã xây dựng được Quy chế hoạt động có nền nếp, hiệu quả, Trưởng Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ là Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã, phường, thị trấn. Để đảm bảo kinh phí cho Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ hoạt động, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh đã phối hợp tham mưu cho UBND tỉnh ban hành quy định mức kinh phí hỗ trợ hoạt động của Ban TTND trên địa bàn tỉnh; phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Chỉ thị về tăng cường thực hiện giám sát đầu tư của cộng đồng trên địa bàn tỉnh, trong đó quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã đảm bảo mức kinh phí hỗ trợ GSĐTCCĐ, qua đó góp phần động viên, khích lệ, nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ.

Năm 2022, Ban TTND các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh đã thực hiện 479 cuộc về việc bình xét hộ nghèo, cận nghèo; giám sát việc vận động nhân dân đóng góp các loại quỹ; giám sát công tác thu gom rác thải; giám sát việc khảo sát, triển khai xây dựng nhà tình thương, nhà tình nghĩa cho hộ nghèo và gia đình chính sách; việc thực hiện các chính sách hỗ trợ người dân gặp khó khăn do ảnh hưởng đại dịch Covid -19... Qua giám sát, Ban Thanh tra nhân dân đã phát hiện một số sai phạm và có 04 kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền xử lý và có biện pháp khắc phục. Ban GSĐTCCĐ đã giám sát được 841 công trình; trong đó chủ yếu là các công trình, dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà nước đầu tư xây dựng trên địa bàn xã và công trình có kinh phí do nhân dân đóng góp như trường học, đường giao thông nông thôn, công trình chợ nông thôn trong thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới… Qua giám sát, đã phát hiện, kiến nghị với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết 54 vụ việc, góp phần khắc phục kịp thời các công trình sử dụng vật liệu không đúng chủng loại, tiến độ thi công chậm, ảnh hưởng đến môi trường, không đảm bảo chất lượng công trình...Nhìn chung, các hoạt động giám sát đã được triển khai thực hiện theo đúng kế hoạch; qua kết quả giám sát đã có báo cáo chung và những kiến nghị cụ thể gửi tới cơ quan, tổ chức hữu quan… Các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam tỉnh, đặc biệt là các tổ chức chính trị - xã hội đã phát huy được vai trò chủ động trong việc đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho thành viên, hội viên của tổ chức mình trong hoạt động giám sát; bước đầu phát huy được vai trò của chuyên gia, người có uy tín, có kinh nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giám sát của MTTQ Việt Nam tỉnh. Những kết qủa đạt được đã góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của ban TTND, Ban GSĐTCCĐ, phát huy dân chủ ở cơ sở, quyền làm chủ của nhân dân trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh; phòng, chống tham nhũng, lãng phí ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích chung của cộng đồng; góp phần xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh, giảm thiểu đơn thư khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp, giữ vững ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương,...

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế đó là: Chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Ban TTND có nơi chưa cao; công tác nắm bắt, phát hiện những vụ việc phát sinh trong nhân dân của Ban TTND có nơi chưa kịp thời; Ban GSĐTCCĐ hoạt động chủ yếu thông qua hình thức quan sát; thành viên thay đổi thường xuyên, thiếu sự ổn định, trình độ, kiến thức nhìn chung còn hạn chế nên nhiều nơi còn thụ động, lúng túng khi thực hiện nhiệm vụ, chưa chủ động thu thập, nắm bắt tình hình, ý kiến của nhân dân, còn trông chờ vào sự chỉ đạo của MTTQ cấp trên; chất lượng công tác giám sát có lúc chưa cao, hiệu quả chưa đồng đều; Ủy ban MTTQ một số xã, phường, thị trấn chưa chủ động xây dựng kế hoạch giám sát ngay từ đầu năm và căn cứ các nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp để sớm chủ động đề xuất giám sát các dự án, chương trình triển khai thực hiện trên địa bàn. Một số nơi Ban TTND chưa chủ động xây dựng kế hoạch giám sát và dự trù kinh phí hoạt động từ đầu năm gửi Ủy ban nhân dân cấp xã dẫn đến mức kinh phí được bố trí cho hoạt động chưa phù hợp với nhu cầu thực tế; Ủy ban nhân dân cấp xã ở một số địa phương chưa quan tâm bố trí kinh phí hỗ trợ hoạt động của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ đảm bảo theo mức quy định. Có nơi, chính quyền còn xem nhẹ vai trò của thanh tra nhân dân, giám sát cộng đồng; những kiến nghị, đề xuất của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ có nơi chưa được các cơ quan có thẩm quyền quan tâm lắng nghe, dẫn đến việc xử lý, giải quyết còn chậm hoặc có việc chưa được giải quyết dứt điểm, làm giảm hiệu quả giám sát; Một số dự án, việc cung cấp bản quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng, quy hoạch xây dựng chi tiết, thiết kế xây dựng... có liên quan chưa theo đúng thời gian quy định gây ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công tác giám sát của Ban GSĐTCCĐ.

Để phát huy hơn nữa vai trò hoạt động của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ trong thời gian tới, MTTQ các cấp trên địa bàn tỉnh cần phối hợp với các ngành chức năng tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:

Thứ nhất: Tiếp tục hướng dẫn, triển khai các văn bản về TTND, GSĐTCCĐ như:  Nghị định số 159/2016/NĐ-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành một số điều của Luật thanh tra về tổ chức và hoạt động của Ban thanh tra nhân dân; Nghị định 29/2021/NĐ-CP ngày 26/3/2021 của Chính phủ quy định về trình tự, thủ tục thẩm định dự án quan trọng quốc gia và giám sát, đánh giá đầu tư và các văn bản của tỉnh ban hành về công tác TTND, GSĐTCCĐ và  Luật số 10/2022/QH15 ngày 10/11/2022 của Quốc hội thực hiện dân chủ ở cơ sở có hiệu lực từ ngày 01/7/2023.

Thứ hai: Hằng năm xây dựng kế hoạch, phối hợp tổ chức tập huấn nghiệp vụ và kiểm tra thực hiện công tác TTND, GSĐTCCĐ; hướng dẫn cơ sở tháo gỡ những khó khăn vướng mắc, kịp thời khắc phục những tồn tại hạn chế, củng cố những nơi hoạt động còn yếu kém, từng bước nâng cao chất lượng hoạt động trong thời gian tiếp theo.

Thứ ba: Hướng dẫn Ủy ban MTTQ cấp xã xây dựng kế hoạch của Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ hằng năm; thông qua kế hoạch, lập dự toán chi phí hỗ trợ cho hoạt động Ban GSĐTCCĐ; hướng dẫn nội dung chi, quản lý, sử dụng chi phí giám sát theo đúng quy định tại Điều 4, Điều 5 Thông tư số 63/2017/TT-BTC ngày 19/6/2017 quy định về lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí bảo đảm cho hoạt động của Ban TTND; điểm a, khoản 5 Điều 9 Nghị định 29/2021/NĐ-CP ngày 26/3/2021 của Chính phủ quy định về trình tự, thủ tục thẩm định dự án quan trọng quốc gia và giám sát, đánh giá đầu tư.

Thứ tư: Ủy ban MTTQ cấp xã tăng cường hướng dẫn việc củng cố, kiện toàn về tổ chức, đảm bảo số lượng thành viên Ban TTND, Ban GSĐTCCĐ theo quy định mới; nâng cao chất lượng hoạt động của Ban GSĐTCCĐ, chú trọng giám sát việc thực hiện Quy chế dân chủ và các công trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

Thứ năm: Tích cực tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nhân dân trên địa bàn chủ động thực hiện quyền giám sát. Định kỳ tiến hành tổng kết năm, biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác giám sát.

(Xuân Tuấn)