Đàn đá Bình Đa niên đại khoảng 3.000 - 2.700 năm cách ngày nay

Sưu tập​ Đàn đá Bình Đa được tìm thấy tại di tích khảo cổ học Bình Đa (thuộc phường An Bình, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai). Qua hai lần khai quật năm 1979 và năm 1993 trong tầng văn hóa ở độ sâu 1,9m cùng với các công cụ lao động có chất liệu đá. Việc phát hiện được đàn đá Bình Đa cùng với các công cụ bằng đá và đồ gốm từ trong di chỉ khảo cổ học đã xác nhận truyền thống chế tác đàn đá ở Việt Nam đã xuất hiện cách ngày nay từ 3.500 năm – 4.000 năm. Sưu tập Đàn đá Bình Đa có hình thức độc đáo, đạt đến đỉnh cao của kỹ thuật chế tác điêu luyện. Các nhà khảo cổ nhận định là một trong những trung tâm chế tác đồ đá đạt trình độ cao thời tiền sử ở vùng đất Nam bộ.

​
Các đại biểu tham quan triển lãm Sưu tập Đàn đá Bình Đa trưng bày tại Bảo tàng Đồng Nai

Phát biểu tại lễ công bố, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai Nguyễn Sơn Hùng đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị, địa phương xây dựng đề án bảo vệ và phát huy Bảo vật quốc gia Sưu tập đàn đá Bình Đa gắn với việc phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch của địa phương. Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá giá trị của bảo vật quốc gia Sưu tập đàn đá Bình Đa tới đông đảo người dân, du khách trong và ngoài nước.

Đàn đá Bình Đa tại sao đặc biệt và thu hút giới nghiên cứu văn hóa, nghệ thuật cho dù trước đó và sau này đã phát hiện nhiều nơi? Tư liệu cho thấy Đàn đá được tìm thấy ở Việt Nam: Ndut Liêng Krak (Đắk Lắk, năm 1949) được lưu giữ ở một bảo tàng tại Pháp, 6 thanh đàn đá được một người Mỹ đưa về từ Việt Nam trong sưu tập cá nhân năm 1956; vùng Bảo Lộc xưa tìm thấy đàn đá trong làng của người Mạ năm 1958; khu vực miền Trung có đàn đá Khánh Sơn (Khánh Hòa, năm 1979-1980), ở Tuy An (Phú Yên, năm 1992); tại suối Đắk Kar (Đắk Nông, năm 1993); miền Đông Nam bộ có đàn đá Lộc Ninh (Bình Phước, năm 1989), tỉnh Bình Thuận (năm 2006)... Ngoài Bình Đa, ở Đồng Nai có một số thanh đoạn đàn đá còn phát hiện tại Gò Me (TP.Biên Hòa), Rạch Lá (H.Nhơn Trạch). Trên thế giới cũng ghi nhận những bộ đàn đá của cư dân cổ vùng châu Phi, châu Mỹ La tinh.

Sưu tập Đàn đá ở Bình Đa - Đồng Nai khá độc đáo bởi số lượng nhiều nhất trong tầng văn hóa của di chỉ khảo cổ so với các đàn đá khác, trong đó có 5 thanh còn nguyên vẹn. Các nhà nghiên cứu cho rằng, số lượng các thanh, đoạn đá này thuộc biên chế hai giàn đàn đá có mức độ định hình cao. Những dấu vết ghè đẽo, đục, tách trên đàn đá cho thấy một quy trình kỹ thuật chế tác chặt chẽ với sự cảm nhận về định âm. Nguyên liệu để làm đàn đá được lựa chọn kỹ càng từ loại đá phiến có đốm qua phân tích địa chất - thạch học. Các thanh đá ở dạng kết thành lớp không chỉ thuận lợi cho việc chế tác, định hình mà còn tạo âm “vừa trong, vừa vang” khi chịu tác động lực lên bề mặt.

​Minh Luân