Mặt trận Tổ
quốc Việt Nam theo quy định của pháp luật tổ chức hiệp thương, lựa chọn, giới
thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân; tham gia các
tổ chức phụ trách bầu cử; phối hợp với cơ quan nhà nước hữu quan tổ chức hội
nghị cử tri ở cấp xã, các cuộc tiếp xúc giữa cử tri với người ứng cử; tham gia
tuyên truyền, vận động cử tri thực hiện pháp luật về bầu cử và giám sát công
tác bầu cử.
Mặt trận Tổ
quốc có vai trò tập trung hiệp thương, lựa chọn, giới thiệu những người ứng cử
đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng Nhân dân các cấp. Hội nghị hiệp thương ở
mỗi cấp do Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam cùng cấp chủ trì tổ
chức trươc ngày bầu cử theo quy định.
Theo điều
38, 39 Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng Nhân dân, Hội nghị Hiệp thương
lần 1 được tổ chức chậm nhất là 95 ngày trước ngày bầu cử để thỏa thuận về cơ
cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội. Thành
phần Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất đối với đại biểu Quốc hội ở Trung ương gồm:
Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại diện ban lãnh
đạo các tổ chức thành viên của Mặt trận Trung ương. Đại diện hội đồng bầu cử
Quốc gia, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ được mời dự hội nghị này. Ở
cấp tỉnh gồm: Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, lãnh đạo các tổ chức
thành viên Mặt trận và đại diện Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam các huyện,
thành phố tham dự. Ủy ban bầu cử, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân
dân được mời dự hội nghị.
Đối với Hội
đồng nhân dân các cấp, theo Điều 50 Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng
Nhân dân, Hội nghị Hiệp thương lần 1 được tổ chức chậm nhất là 95 ngày trước
ngày bầu cử để thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu
ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp của tổ chức chính trị, tổ chức chính
trị - xã hội, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân, cơ quan nhà nước cùng
cấp và của đơn vị sự nghiệp, tổ chức kinh tế, các đơn vị hành chính, cấp dưới
trên địa bàn. Thành phần hội nghị hiệp thương thực hiện theo khoản 1, Điều 50
Luật Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng Nhân dân.
Theo Điều
43,44 Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng Nhân dân, Hội nghị Hiệp thương
lần 2 được tổ chức chậm nhất là 65 ngày trước ngày bầu cử để lập danh sách sơ
bộ những người ứng cử đại biểu Quốc hội gửi lấy ý kiến cử tri nơi cư trú đối
với người tự ứng cử, người được cơ quan, tổ chức, đơn vị giới thiệu ứng cử và
lấy ý kiến cử tri nơi làm việc (nếu có).
Hội nghị
Hiệp thương lần 2 được tổ chức chậm nhất là 65 ngày trước ngày bầu cử, theo Điều
53 Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng Nhân dân, Hội nghị hiệp thương do
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức. Căn cứ vào tiêu chuẩn đại biểu Hội
đồng nhân dân các cấp, cơ cấu, thành phần, số lượng đại biểu và người được giới
thiệu ứng cử, người tự ứng cử để lập danh sách sơ bộ những người ứng cử đại
biểu Hội đồng nhân dân các cấp, gửi lấy ý kiến cử tri nơi cư trú đối với người
tự ứng cử, người được cơ quan, tổ chức, đơn vị giới thiệu ứng cử và lấy ý kiến
cử tri nơi làm việc (nếu có) của người tự ứng cử, người được ấp, khu phố giới
thiệu ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã.
Hội nghị
Hiệp thương lần 3 được tổ chức chậm nhất là 35 ngày trước ngày bầu cử, theo Điều
48, 49 để lập danh sách những người đủ tiêu chuẩn ứng cử đại biểu Quốc hội và Điều
56 để lập danh sách những người đủ tiêu chuẩn ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân
các cấp.
Qúa trình tổ
chức các hội nghị hiệp thương cần quán triệt và thực hiện đúng quy định của
Luật bầu cử về tỷ lệ người ứng cử đại biểu quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân
là người dân tộc thiểu số và phụ nữ. Theo quy định tại khoản 2, điều 8 Luật bầu
cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân theo đó, phải bảo đảm ít nhất 18%
tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cử Đại biểu Quốc hội
là người dân tộc thiểu số (riêng với bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân thì số
lượng người dân tộc thiểu số được xác định phù hợp với tình hình cụ thể từng
địa phương; đảm bảo có ít nhất 35% tổng số người trong danh sách chính thức
những người ứng cử đại biểu Quốc hội, ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân là phụ
nữ.
Mặt trận Tổ
quốc Việt Nam có vai trò tham gia công tác phụ trách bầu cử thông qua việc
thành lập Ủy ban bầu cử, Ban bầu cử, Tổ bầu cử, đồng thời tham gia vào các tổ
chức này nhằm kiểm tra, đôn đốc việc thi hành, chấp hành pháp luật về bầu cử
của các tổ bầu cử. Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cơ quan nhà nước, tổ
chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân
dân cử cán bộ, nhân viên của mình tham gia vào công tác bầu cử theo yêu cầu của
Hội đồng bầu cử, Ban bầu cử, Tổ bầu cử và trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của
mình, tạo điều kiện thuận lợi giúp các tổ chức phụ trách bầu cử thực hiện nhiệm
vụ, quyền hạn theo quy định của Luật.
Về công tác
giám sát, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp phối hợp với
các tổ chức thành viên và Thường trực Hội đồng nhân dân cùng cấp giám sát và
vận động nhân dân giám sát quá trình tổ chức cuộc bầu cử, góp phần bảo đảm để
cuộc bầu cử diễn ra thật sự dân chủ và đúng pháp luật và theo hướng dẫn của Ban
Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về kiểm tra, giám sát
công tác bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp
nhiệm kỳ 2021 - 2026.
Về công tác
tuyên truyền cuộc bầu cử. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp phối hợp với
các tổ chức thành viên, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân trong công tác tuyên
truyền, tạo nên không khí ngày bầu cử là ngày hội của toàn dân, làm cho mọi
công dân hiểu rõ vai trò, vị trí của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, nêu cao ý
thức về quyền và nghĩa vụ công dân trong bầu cử, tự mình đi bỏ phiếu để lựa
chọn người thực sự xứng đáng bầu vào Quốc hội và Hội đồng nhân dân.
Vai trò phối
hợp với các cơ quan nhà nước hữu quan tổ chức hội nghị nơi cư trú, các cuộc
tiếp xúc cử tri với người ứng cử. Trong vận động bầu cử, Mặt trận Tổ quốc
(MTTQ) Việt Nam có vai trò hết sức quan trọng. Điều 66 Luật Bầu cử Đại biểu
Quốc hội và Hội đồng Nhân dân quy định: “Việc gặp gỡ, tiếp xúc cử tri do Ban
Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức". Như vậy, pháp luật
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam qui định, MTTQ Việt Nam là chủ thể của
việc tổ chức vận động bầu cử ĐBQH và đại biểu HĐND các cấp.
Vận động bầu
cử có ý nghĩa quan trọng và là một công đoạn không thể thiếu của quá trình bầu
cử, nhất là trong điều kiện tiếp tục xây dựng, củng cố và hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân hiện nay ở nước ta. Vận
động bầu cử làm cho bầu cử trở nên dân chủ, khách quan, công bằng hơn và là một
trong những điểm đặc trưng trong đời sống chính trị hiện đại, chứng tỏ trình độ
văn minh của một xã hội, sự dân chủ thực sự của xã hội đó. Vận động bầu cử tạo
ra cho cử tri những phương án khác nhau để lựa chọn, đúng với bản chất của bầu
cử là lựa chọn phương án tối ưu nhất vào thời điểm bầu cử….Vận động bầu cử góp
phần làm cho bầu cử trở thành "Ngày hội của dân chủ" - ngày hội của
toàn dân.
(Xuân
Tuấn)