Quang cảnh Hội nghị

Tham dự Hội nghị có thành viên Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật UBTƯ MTTQ Việt Nam, đại diện lãnh đạo các tổ chức chính trị - xã hội cùng các ban, bộ, ngành liên quan.

Kể từ khi được ban hành, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) năm 2015 đã góp phần hoàn thiện hơn  hành lang pháp lý cho hoạt động xây dựng ban hành VBQPPL. Từ đó, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL, chất lượng VBQPPL đã có chuyển biến tích cực, nhiều văn bản được đề xuất ban hành để kịp thời đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Chủ trì Hội nghị

Tuy nhiên, trong thực tiễn thực hiện các quy định của Luật ban hành VBQPPL, bên cạnh những điểm tích cực thì còn có những hạn chế, vướng mắc nhất định. Trong đó, có những nội dung quy định liên quan đến sự phân công, phối hợp trong hoạt động lập pháp; quy định về vị trí, vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác góp ý, phản biện xã hội và xây dựng các văn bản QPPL còn chưa thật đầy đủ, còn chung chung, chưa đủ cụ thể để thực hiện, quy định chưa thống nhất với các quy định của các luật có liên quan hoặc thiếu các biện pháp bảo đảm thực hiện.

Ông Nguyễn Hồng Tuyến, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp phát biểu tại Hội nghị

Theo ông Nguyễn Hồng Tuyến, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành VBQPPL sửa 55 điều. Trong đó có 2 phương án, phương án 1: chuyển việc chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh sang cho cơ quan trình dự án luật, pháp lệnh; phương án 2: là giữ như quy định hiện hành là các cơ quan thẩm tra của Quốc hội vẫn chủ trì việc chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh, đồng thời tăng cường trách nhiệm của cơ quan thẩm tra và cơ quan trình trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh. Dự thảo xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan trình dự án luật, pháp lệnh trong quy trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua dự án luật, pháp lệnh.

Đề cập đến nguyên tắc xây dựng, ban hành VBQPPL (Điều 5), TS Nguyễn Đình Quyền, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho rằng, theo quy định của pháp luật hiện hành thì hoạt động xét xử, hoạt động thanh tra, hoạt đông giám sát đều có sự tham gia của nhân dân, MTTQ Việt Nam. Do đó, việc bổ sung  nguyên tắc đảm bảo sự tham gia của nhân dân và MTTQ Việt Nam trong quá trình xây dựng VBQPPL là cần thiết, nhất là trong quá trình hiện nay mặc dù đã qua các khâu thẩm định, thẩm tra cho ý kiến hoạt động ban hành chính sách, pháp luật vẫn đang tồn tại vấn đề lợi ích nhóm, lợi ích ngành

Đề cập đến vai trò phản biện của MTTQ Việt Nam trong quy trình, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL, TS Nguyễn Đình Quyền cho rằng, việc quy định trong Luật ban hành VBQPPL quy trình thủ tục phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam như một trình tự bắt buộc như hoạt động thẩm tra của các Ủy ban của Quốc hội là một yêu cầu tất yếu khách quan để thực hiện chức năng của MTTQ Việt Nam do hiến định, bảo đảm tính khách quan, khả thi, phù hợp với ý chí và nguyện vọng của nhân dân, tránh lợi ích nhóm, xa rời thực tiễn với những VBQPPL ban hành kiểu “trên giời” là một yêu cầu cần thiết cần phải được đặt ra thực hiện.

Đồng quan điểm với TS. Nguyễn Đình Quyền, PGS.TS Bùi Xuân Đức, thành viên Hội đồng Tư vấn Dân chủ - Pháp luật UBTƯ MTTQ Việt Nam cho rằng, Luật sửa đổi phải thể hiện rõ tinh thần đổi mới của Hiến pháp năm 2013, phải nêu rõ vai trò của Mặt trận trong quá trình tham gia phản biện đối với các văn bản quy phạm pháp luật trước khi ban hành. Bên cạnh đó phải nêu rõ việc yêu cầu các cơ quan tiếp thu có văn bản giải trình việc tiếp thu những ý kiến góp ý của Mặt trận đối với các văn bản quy phạm pháp luật.

“Việc sửa đổi cũng phải nêu rõ vai trò của Chính phủ trong ban hành chính sách và thực hiện quyền hành pháp. Đối với các vấn đề phát sinh, phải đề cập đến vai trò của Chính phủ trong việc nêu vấn đề và xem xét, giải quyết những vấn đề đó”, PGS.TS Bùi Xuân Đức nhấn mạnh.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên chia sẻ, là người tham gia xây dựng văn bản Luật này từ năm 2002, mục đích khi luật ban hành nhằm đề cao trách nhiệm của từng cơ quan và bảo đảm dân chủ để văn bản pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng pháp luật. Tuy nhiên hiện nay, việc lấy ý kiến nhân dân trước khi ban hành văn bản còn hình thức, chưa đảm bảo tính dân chủ.

Chính vì vậy ông Hoàng Thế Liên cho rằng, Luật cần xây dựng cơ chế cụ thể đối với việc tham gia ý kiến góp ý của nhân dân, tránh hình thức và phải giải trình việc tiếp thu ý kiến của nhân dân trước Quốc hội.

“Là những người làm luật thì cần chỉ rõ luật trước khi ban hành nhân dân có đồng ý hay không, không thể khoán trắng cho nhân dân như hiện nay; đồng thời phải đề cao ý kiến của cử tri và nhân dân gửi tới đại biểu Quốc hội, làm được điều này mới thể hiện rõ vai trò của nhân dân đối với các VBQPPL”, ông Hoàng Thế Liên nói.

Bên cạnh đó ông Hoàng Thế Liên đề nghị cần phải làm rõ vai trò phản biện của MTTQ đối với các văn bản quy phạm pháp luật và phải có Hội nghị điều trần trước khi thẩm tra dự án luật, tại Hội nghị, cơ quan soạn thảo phải giải trình các nội dung tiếp thu, góp ý, có như vậy khi Luật ban hành mới tạo được sự đồng thuận.

“Hiện nay vẫn còn tình trạng Luật ban hành rồi nhưng chưa có Nghị định triển khai, cần phải có chỉ đạo quyết liệt đối với vấn đề này”, ông Hoàng Thế Liên kiến nghị.

Trong khi đó, ông Thái Vĩnh Thắng, Hội đồng tư vấn Dân chủ - pháp luật của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho rằng, cơ quan chủ trì thẩm tra phải chịu trách nhiệm chỉnh sửa. "Lập pháp phải giao cho Quốc hội, tránh hiện tượng có kẽ hở, lồng lợi ích nhóm, lợi ích ngành, cục bộ vào trong đó. Thì tốt nhất sau khi dự thảo trình cho Quốc hội thì cơ quan chủ trì thẩm tra chịu trách nhiệm tiếp thu, chỉnh lý", ông Thắng nêu.

Tuy nhiên, ông Thắng cho rằng, có những vấn đề Quốc hội không thể lập pháp vì là chuyên môn, cần phải giao cho cơ quan chuyên môn. Việt Nam nên có chính sách quy định những lĩnh vực nhất thiết phải lập pháp, còn những lĩnh vực không cần thiết phải lập pháp mà chỉ lập quy thôi.

Bà Bùi Thị Hòa, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam phát biểu

Bà Bùi Thị Hòa, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam cho rằng, quyền tham gia xây dựng pháp luật là nhóm quyền thể hiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của người dân. Trong thực tế, chúng ta đã có tổ chức việc lấy ý kiến nhân dân thông qua cổng Thông tin điện tử Chính phủ. Tuy nhiên cũng có những Luật người dân không có ý kiến nào. Do đó, cần làm sao để thực chất hơn, người dân quan tâm và có nhiều ý kiến đóng góp hơn. MTTQ Việt Nam tổng hợp ý kiến của người dân thông qua HĐTV, các tổ chức thành viên cũng như việc tập hợp ý kiến nhân dân thông qua ý kiến của cử tri nhưng việc tiếp thu cần được chú trọng và bài bản hơn.

“Đối với những vấn đề liên quan đến bình đẳng giới trong xây dựng pháp luật, chúng ta chưa thực sự thống nhất trong xây dựng luật. Việc này cũng liên quan rất lớn đến Ban soạn thảo. Cơ quan soạn thảo rất dễ bỏ qua đánh giá tác động giới trong xây dựng quy phạm pháp luật vì đánh giá vấn đề giới là một quá trình khó khăn, không dễ nhận diện”, bà Hòa chia sẻ.

Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực phát biểu

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực nhấn mạnh, thời gian qua, vai trò phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam đối với việc xây dựng VBQPPL ngày càng được quan tâm, lần đầu tiên trong Hiến pháp năm 2013 quy định chức năng, nhiệm vụ phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam, quy định này cũng đã được cụ thể hóa thành một Chương riêng trong Luật MTTQ Việt Nam năm 2015.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực cho rằng, Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 lại không có bất cứ một quy định nào về thẩm quyền và trách nhiệm phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam. Hạn chế này trên thực tế cũng đã ảnh hưởng rất bất lợi đến việc thực hiện chức năng phản biện xã hội đối với các dự án văn bản quy phạm pháp luật của MTTQ Việt Nam trong những năm qua.

Bên cạnh đó, một số văn bản góp ý gửi tới Mặt trận thời gian quá gấp; các văn bản góp ý liên quan đến nhiều lĩnh vực; tài liệu gửi đến chưa thực sự đầy đủ và đáp ứng yêu cầu nghiên cứu góp ý; đồng thời, việc tiếp thu và phản hồi ý kiến phản biện của Mặt trận còn chưa rõ, chính vì vậy, Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực đề nghị trong Luật Ban hành VBQPPL cần bổ sung hình thức Nghị quyết liên tịch ba bên giữa Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam với Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ; bổ sung các quy định về phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam, về giám sát văn bản của MTTQ Việt Nam để phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật MTTQ Việt Nam năm 2015.

Đặc biệt, đối với những dự án Luật có tác động lớn đến quyền và lợi ích cơ bản của Nhân dân và xã hội, có nhiều ý kiến khác nhau thì phải lấy ý kiến phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam hoặc các tổ chức chính trị - xã hội trước khi thông qua và cần quy định rõ quy trình, thời gian, hồ sơ gửi lấy ý kiến phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam.

“Cần làm rõ hình thức tiếp thu hiện nay đối với các văn bản góp ý và cơ quan tiếp thu cần có văn bản giải trình cụ thể nội dung góp ý, cùng với đó, hình thức lấy ý kiến nhân dân vẫn chưa có quy định rõ ràng, mới chỉ có hình thức công khai trên cổng thông tin điện tử”, Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực cho biết, những ý kiến phát biểu tại Hội nghị sẽ được tiếp thu và được chỉnh sửa để gửi đến Ban Soạn thảo, để khi Luật ban hành tạo được sự đồng thuận của các cơ quan liên quan và nhân dân.

(Theo MTTW)